Những lưu ý về sự khác nhau giữa các quy định tình tiết giảm nhẹ trong Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 so với Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009

​

                     Thứ nhất, Bộ luật Hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009 quy định 18 tình tiết được giảm nhẹ, còn Bộ Luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định 22 tình tiết được giảm nhẹ, tức là đã tăng thêm 04 tình tiết giảm nhẹ so với trước đây.

                    Thứ hai, Bộ Luật hình sự năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 thì khi người thực hiện hành vi phạm tội phải thỏa mãn đồng thời ba điều kiện "tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả" thì mới được xem là tình tiết giảm nhẹ. Còn Bộ Luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 có sự tách bạch và quy định rõ hơn tình tiết giảm nhẹ này. Cụ thể là Người phạm tội chỉ cần có yếu tố tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại thì đã được hưởng tình tiết giảm nhẹ; hoặc chỉ cần khắc phục được hậu quả thì cũng được hưởng tình tiết giảm nhẹ. (điểm b, khoản 1 Điều 51).

                   Thứ ba, Bộ Luật hình sự năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 quy định tình tiết giảm nhẹ đối với trường hợp người phạm tội bị đe dọa, cưỡng bức khi người thực hiện hành vi phạm tội phải thỏa mãn hai yếu tố vừa bị người khác đe dọa, vừa bị người khác cưỡng bức thì mới được xem là tình tiết giảm nhẹ. Còn đối với Bộ Luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định theo hướng tách bạch hơn, cụ thể là: Chỉ cần bị người khác đe dọa dẫn tới phải thực hiện hành vi phạm tội thì đã được hưởng tình tiết giảm nhẹ; hoặc chỉ cần bị người khác cưỡng bức dẫn tới phải thực hiện hành vi phạm tội thì đã được hưởng tình tiết giảm nhẹ. Tức là không nhất thiết phải thoản mãn đồng thời hai điều kiện "bị người khác đe dọa và cưỡng bức". (điểm k, khoản 1 Điều 51)

                 Thứ tư, Bộ Luật hình sự năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 có quy định đối với tình tiết giảm nhẹ là người già nhưng không quy định cụ thể người như thế nào được xem là người già, quy định trên đã tạo ra cách hiểu tùy nghi trong hoạt động xét xử cho đối tượng được hưởng tình tiết giảm nhẹ. Còn Bộ Luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định khá cụ thể, lần này luật không quy định "người già" mà quy định thành "người đủ 70 tuổi trở lên". (điểm o, khoản 1, Điều 51).

                   Thứ năm, thay vì quy định "Người phạm tội tích cực giúp đỡ các cơ quan có trách nhiệm phát hiện, điều tra tội phạm" theo điểm q, Điều 46 Bộ Luật hình sự năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 thì lần này Bộ Luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định rõ hơn, cụ thể hơn như: thay từ "giúp đỡ" thành "hợp tác", đồng thời quy định rõ hơn mục đích của việc hợp tác là để phát hiện tội phạm thì mới được xem là tình tiết giảm nhẹ; hoặc hợp tác trong quá trình giải quyết vụ án cũng được xem là tình tiết giảm nhẹ. (điểm t, khoản 1, Điều 51).

                    Thứ sáu, Bộ Luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã quy định bổ sung thêm 04 tình tiết giảm nhẹ gồm: "phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội" (điểm đ, khoản 1 Điều 51); Phạm tội trong trường hợp bị hạn chế khả năng nhận thức mà không phải lỗi do mình gây ra (điểm l, khoản 1, Điều 51); Người phạm tội là người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt (điểm p, khoản 1, Điều 51); Người phạm tội có công với cách mạng hoặc là cha, mẹ, vợ, chồng, con liệt sĩ" đây là các trường hợp đáp ứng được yêu cầu của thực tế (điểm x, khoản 1, Điều 51).

                     Thứ bảy, Bộ Luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã bổ sung trường hợp "Người phạm tội đầu thú" là tình tiết giảm nhẹ nếu tòa án xét thấy đủ điều kiện giảm nhẹ, đồng thời Tòa án phải ghi cụ thể vào bản án hành vi trên là tình tiết giảm nhẹ còn Bộ Luật hình sự năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 không quy định cụ thể mà quy định chung chung./.

                                                                                                                                                                                                                                                            Tuấn Thiệt